Thưa quý độc giả,
Nguồn sử liệu về thời kỳ Lê - Nguyễn, từ thế kỷ XV đến nửa đầu thế kỷ XX, là một kho báu không bao giờ cạn kiệt, luôn có sức thu hút mạnh mẽ đối với những người yêu lịch sử. Với những người viết về lịch sử, sức thu hút đó nhiều khi trở thành một thứ đam mê, vì sử liệu về thời kỳ này luôn đa dạng và xuất phát từ nhiều nguồn khác nhau, giúp họ có những phát hiện thú vị chưa từng được sử liệu chính thống đề cập đến.
Tại Việt Nam ngày nay, bên cạnh kho Hán Nôm do cha ông để lại vẫn chưa khai thác được hết, sự phát triển của công nghệ thông tin mang lại cho những người có thể sử dụng được ngoại ngữ phương Tây - chủ yếu là hai ngôn ngữ Anh và Pháp - những cơ hội tốt nhất để bổ sung kiến thức về lịch sử và truyền bá cho các thế hệ những người yêu sử.
Trong mục tiêu ấy, nhiều bài viết trong tập sách này dựa vào những nguồn tư liệu chưa được hay ít được khai thác, do các thương nhân, giáo sĩ, hay các nhà nghiên cứu phương Tây soạn thảo, đề cập đến các sự kiện hay nhân vật lịch sử Việt Nam, trải dài từ thế kỷ XVI đến nửa đầu thế kỷ XX. Có những tư liệu hay phát hiện mới mẻ, còn khá xa lạ với người đọc sử, được người viết chắt lọc, ghi chép lại trong nhiều đề tài khác nhau, chẳng hạn như chuyện Đặc sứ Mỹ Thomas Jefferson (sau là Tổng thống Mỹ) từng có cuộc gặp gỡ với phái bộ Hoàng tử Cảnh - Bá Đa Lộc tại Paris năm 1787, chuyện một sĩ quan Pháp để vua Hàm Nghi đi thoát trước mặt ông ta, trong cuộc truy lùng nhà vua trên sông Gianh, chuyện sứ mạng bất thành của phái bộ Miến Điện (Myanmar) đến Việt Nam năm 1823...
Bên cạnh những tìm tòi và trình bày các điều mới lạ trong tư liệu lịch sử, tập sách này còn chú trọng đến sự dẫn nguồn các tư liệu tham khảo - một yếu tố không thể thiếu trong thể loại biên khảo - để giúp người đọc có điều kiện mở rộng hiểu biết về những vấn đề mà trong giới hạn một bài viết, tác giả không thể diễn tả được hết. Đặc biệt với các chi tiết lịch sử quan trọng hay mới mẻ, tác giả cố gắng nêu lên những nguồn tư liệu đa dạng, có thể dễ dàng kiểm chứng hay tiếp tục khai thác trong một bối cảnh rộng lớn hơn.
Tham vọng thì nhiều, song khả năng thực hiện tham vọng đó có giới hạn, người viết mong mỏi được quý độc giả thể tất cho những sai sót ngoài ý muốn và mong có cơ hội chỉnh sửa, bổ sung tập sách trong những lần tái bản về sau.
Trân trọng,
Lê Nguyễn
